Working 9 to 5
De 9 tot 5 mentaliteit zit bij ons calvinistische Nederlanders nog volop in het werk-dna. We geloven in ‘niet lullen maar poetsen’ en zijn gericht op uren maken, productiviteit en tastbaar resultaat van ons werk. Die instelling is ook in mijn eigen opvoeding stevig verankerd: vanaf mijn veertiende werkte ik in mijn vrije uren -illegaal want eigenlijk nog te jong- in de spoelkeuken van een populair eetcafé en verdiende ik mijn zakgeld met allerhande bijbaantjes. Acht uur per dag buffelen was prima te doen toen mijn werk zich beperkte tot afwassen, friet (als brabantse ga ik daarover niet in discussie ;)) bakken, borden opmaken, biertjes tappen en borden uitserveren.
What a way to make a living
Maar toen ik na mijn studie literatuur kennis maakte met het fenomeen ‘kantoorbaan’, ontdekte ik iets verontrustends: na 15.00 uur ‘s middags kwam er nauwelijks meer iets uit mijn handen. “Je bent lui en ongemotiveerd!”, schreeuwde het stemmetje in mijn hoofd. Ik moest niet zeiken, vond ik. Dit was blijkbaar hoe het ging in de grotemensenwereld. Dus goot ik sloten koffie naar binnen, haalde een paar keer diep adem en tikte verder. Maar hoe hard ik ook m’n best deed om scherp te blijven, de kwaliteit van mijn werk nam richting het einde van de middag steevast een duikvlucht.
Barely gettin’ by, it’s all taking and no giving
Bovendien ontdekte ik in de jaren die volgden dat niet al het werk dat ik geacht werd te doen, zich leende voor een drukke kantooromgeving. Als ik onderzoek moest doen, een projectplan moest schrijven of teksten moest redigeren, had ik rust en stilte nodig, iets dat op kantoor standaard ontbrak. En thuiswerken? Not done. Want hoe kon mijn manager dan controleren dat ik echt mijn uren maakte? Tel daar de bulk aan informatie bij op die ik elke dag dag moest verwerken in systemen die vaker tegen- dan meewerkte, en al snel stapelden mails, documenten, vragen en verzoeken zich op, en was ik dagelijks vooral druk met het scheppen van orde in de chaos. De Microsoft Office omgeving waarmee ik geacht werd te werken, voelde echter op geen enkele manier passend voor al dat informatiegeweld. De avonden en het weekend gebruikte ik om mijn inmiddels chronisch overprikkelde brein tot rust te manen. “Dit is niet gezond,” fluisterde het stemmetje.
They just use your mind, and they never give you credit
Het kwartje viel toen Martijn Aslander, oprichter van Digitale Fitheid, me vertelde over de geboorteplaats van de achturige werkdag: de fabriek. Henry Ford bedacht in 1914 -in navolging van Robert Owen- dat hij op deze manier precies drie ploegendiensten dag en nacht aan het werk kon houden in zijn fabriek. De achturige werkdag is dus gebaseerd op werken met je handen. Werken met je hoofd is echter een totaal andere tak van sport, mentale topsport. Peter Drucker introduceerde er in de jaren ‘60 de term ‘kenniswerk’ voor. Met deze term worden allerlei beroepen samengevat die anders zijn dan de klassieke maakberoepen. In deze nieuwe soorten werk staat omgaan met informatie en kennis centraal. Het punt is: iedereen gaat anders om met kennis en informatie. Dat is niet te sturen met vaste instructies voor iedereen, zoals van 9 tot 5 op kantoor met verplicht gebruik van het Microsoft Office pakket. Drucker was er tientallen jaren geleden dan ook al van overtuigd dat managers zich voor een goed resultaat en gezonde medewerkers zo min mogelijk moeten bemoeien met de manier waarop kenniswerkers hun werk doen. Toch zagen we de afgelopen 60 jaar precies het tegenovergestelde gebeuren.
It’s enough to drive you, crazy if you let it
Veel kenniswerkers staan als gevolg daarvan elke ochtend in kilometerslange files om op tijd op kantoor te zijn en verliezen daarmee de kostbare uren op de dag waarin ze eigenlijk het scherpst zijn. Het gevolg? Frustratie, onzekerheid, schaamte en massa’s burn-outs onder al die hardwerkende kantoormedewerkers. Niet in de laatste plaats omdat de verregaande digitalisering van onze maatschappij maakt dat er steeds meer informatie op ons af wordt gevuurd via eindeloos veel verschillende kanalen en apparaten. Hoe ga je daarmee om? De documentgerichte tools die we in ons werk veelal geacht worden te gebruiken (denk aan .doc en .excel) zijn op geen enkele manier meer toereikend.
Redders in nood: tools en taakautonomie
Gelukkig zijn er óók kenniswerkers die om 8 uur opstaan, hun werkdag in een lokaal koffietentje beginnen en hun laptop zonder schuldgevoel dichtklappen zodra de scherpte verdwijnt. Die geconcentreerd en stressvrij werken en communiceren én daarbij moderne tools inzetten die aansluiten bij hun unieke manier van werken en denken. Wie dat zijn? Veelal zelfstandig ondernemers die zelf kunnen bedenken hoe, wanneer en met welke tools ze waaraan werken. Ik was gedurende een groot deel van mijn werkende leven één van hen. Nu pleit ik niet persé voor een werkende populatie die uit enkel zzp’ers bestaat (niet zolang de de bescherming van de zogenaamde modern werkenden nog flink te wensen overlaat), maar wél voor een werkklimaat waarin werknemers de vrijheid krijgen om op alle vlakken de regie over hun eigen werk te pakken. Want als je je bewust wordt van de randvoorwaarden die nodig zijn om je werk optimaal te kunnen uitvoeren en vervolgens van je werkgever de vrijheid krijgt om je werk daarop in te richten, gebeuren er een hoop mooie dingen. Everyone wins, right?
Working 9 to 5, what a way to make a living. Dolly Parton had het in 1980 al in de smiezen. Wordt het niet eens tijd dat we dit stukje maatschappijkritiek serieus gaan nemen?
